آفت‏شناسى یا آسیب‏شناسى جوان

بحث آفت‏شناسى یا آسیب‏شناسى جوان، بحث بسیار مهمى است. حتى از سرمایه‏شناسى و اصل سرمایه - که همان جوانى باشد - کم‏تر نیست ؛ چرا که اگر قدر «نعمت» جوانى را ندانیم و خوب از آن استفاده نکنیم، تبدیل به «نقمت» مى‏شود.(۱)
هموطن جوان من به خوبى مى‏داند که ما به عنوان یک انسان در طول زندگى‏مان همواره در معرض آسیبها و آفتهاى فراوانى قرار داریم. باید بسیار مواظب باشیم تا زندگى سعادتمندانه خود را تبدیل به زندگى شقاوتمندانه نکنیم و از مدت عمر و دوران جوانى به شکل خوبى بهره بگیریم. عموم انسانها در هر سن و سالى که باشند، همیشه در معرض آفتها و آسیبها قرار دارند ؛ اما جوان، شدّت آسیب‏پذیرى‏اش بیشتر است. اینکه انسان، عالم و آدم را دشمن خود بداند و همه حوادث را بدبینانه تحلیل کند، عاقلانه نیست ؛ امّا از سوى دیگر، غفلت در زمینه شناخت آسیبها و دشمنیها نیز زیانبار است.
دنیا گذرگاه عجیبى است و ما که ناخواسته در این دنیا حضور پیدا کرده‏ایم، خوب است بدانیم که نه آمدنمان به این جهان، دست خودمان بوده است و نه رفتنمان. پیدایش ما در این دنیا - که گذرگاهى بین هستىِ جاودانه و نیستىِ جاودانه است - بیرون از دایره انتخاب و اختیار ما بوده است. مدت عمر ما در این دنیا، بر اساس فلسفه آفرینش، براى پیمودن مسیر کمال و یافتن ارتقاى روحى و سعادت همیشگى بوده است ؛ البته اگر بدانیم که چگونه باید از این گذرگاه سخت عبور کنیم، تا پیمودن راه، همراه با سلامتى و سعادتمندى باشد.
باید آگاه باشیم که آفتهاى گوناگون و تیرهاى بلا از هر سو ما را نشانه گرفته‏اند. عجیب دنیایى است! در این دنیاى زیبا و رنگارنگ و دل‏فریب، همه چیز به هم آمیخته است: خوبى و بدى، زشتى و زیبایى، سلامت و بیمارى، ارزش و ضد ارزش، انسانیت و ضد انسانیت، معنویت و مادیّت، حلال و حرام، حق و باطل، حیات و مرگ، دنیا و آخرت، و...
خلاصه! دنیا معجونى است از ارزشها و ضد ارزشها. خیلى باید حواسمان جمع باشد که در این بازار آشفته، گول نخوریم و دست خالى از این دنیا نرویم! همه ما در این دنیا مشغول تجارت و داد و ستد هستیم. چه خوب است مواظب باشیم که چه مى‏دهیم و چه مى‏گیریم! چه به دست مى‏آوریم و چه چیزى را از دست مى‏دهیم! آیا در آخر کار، سود مى‏کنیم یا زیان مى‏بینم! و بالاخره در پایان کار، در پایان دوره جوانى و یا در هنگام خروج از این معرکه دنیا چه چیزى دستمان را مى‏گیرد و در اِزاى آن، چه چیزى را از دست مى‏دهیم و چه چیزى دریافت مى‏کنیم؟ آیا این دو با هم برابرى مى‏کنند؟ در پایان، چه چیزى گریبانگیر ما خواهد شد؟ بهتر است خوب حواسمان را جمع کنیم که: جوانى مى‏دهیم و چه مى‏گیریم؟! پس توجه داشته باشیم که همه چیزْ توى این دنیا به هم پیچیده است.(۲)
مهم‏ترین دوران زندگى
دوران جوانى، درخشان‏ترین دوران زندگى هر انسانى است و این دوران آفتهاى خاص خودش را دارد که بسیار هم ویران کننده‏اند. و بازتابها و آثار آنها بسیار گسترده‏تر و درهم کوبنده‏تر از دوره‏هاى بعدى است. بنابراین، جوان، لازم است توجه بیشترى به این مسئله بکند و ملاحظات زیادى را در زندگى مدّ نظر داشته باشد.
امیر مؤمنان على(ع) خطاب به جوان، تعبیرات مهم و ظریفى دارند که بسیار اهمیت دارد. ایشان دوره جوانى و موقعیت جوان را در نامه سى و یکم «نهج‏البلاغه» که خطاب به فرزندشان نوشته‏اند، با سه جمله توصیف مى‏کنند:
۱ . در تیرْرس حوادث و گرفتاریها هستى!
۲ . هدف بیماریها و امراض گوناگون واقع مى‏شوى!
۳ . (عزیزم!) در معرض آسیبها و آماج بلاها قرار مى‏گیرى!».(۳)
هر سه تعبیر مى‏خواهد موقعیتِ جوان را نسبت به این آفتها و آسیبها - که براى هر انسانى ممکن است پدید آید - حسّاس کند و او را به فکر وادارد و به چاره‏اندیشى بکشاند، تا اینکه جوان توجه داشته باشد و ساده از آن نگذرد و با مسائل و حوادث و رویدادهاى زندگى، عادى و سطحى برخورد ننماید.
پرهیز از بى‏خیالى
جوان عزیز، بهتر است بى‏خیال نباشد و روى کارها و انتخابها و تصمیمات خود، خوب فکر کند و عادى با مسائل، برخورد نکند و از این مطلب که او همواره در زندگى در معرض تهدیدها و آسیبهایى است که سرمایه او را به باد مى‏دهند، غافل نباشد ؛ زیرا اگر غافل و بى‏خیال و یا خیلى خوش خیال بود، آسیبها او را احاطه خواهند کرد و او درهم خواهد شکست و سقوط او قریب‏الوقوع خواهد بود.
چرایىِ گرفتاریها
فلسفه بلاها و گرفتاریها در زندگى، آزمایش انسان است و اگر انسانْ آمادگى لازم را در خود براى مقابله و استقامت و تحمّل آنها به وجود آورد در زندگى سرافراز، پیروز و سعادتمند خواهد گشت و سختیها و دشواریها، نردبان ترقّى و تکامل شده، موجب تعالى روح او خواهد شد؛ چرا که با اندیشه و بینش صحیح و محاسبه و تدبیر در کار، راه مقابله با آن را خواهد آموخت و بهترین

دوست و محبوب خود را انتخاب خواهد کرد.
در عرصه اجتماع و زندگى، بیشترین موفقیت بزرگان و دانشمندان در گرو شناخت آفتها و محل آسیبها بوده که توانسته‏اند راه مقابله با سختیها و دشواریها را به‏دست آورند و همواره در آزمایشهاى سخت زندگى، سربلند و پیروز گردند. بنابراین بهتر است جوان در زندگى، خوب حواسش را جمع کند، هوشیار باشد و قدر عافیت و سلامت را بداند.
سلامتى جسم و روان
براى ما، هم سلامت جسم اهمیت دارد و هم سلامت روح و روان . اهمیت دارد که بدانیم همان طور که سلامت جسمى انسان، همواره ممکن است در معرض خطر بیماریهاى آسیب‏زا قرار گیرد، روح و روان ما نیز در معرض آسیبها و آفتهاى روانى فراوانى است.
عاقلانه است که راه پیشگیرى از بیماریها و مقابله با آنها یاد گرفته شود تا بتوان در صورت مشاهده کوچک‏ترین علایم بیمارى، با آن به مقابله برخاست تا بلکه صدمه و آسیب، به حدّاقل برسد. همچنان‏که خداوند متعال در بدن انسان، این امکان را قرار داده است و بدن انسان، خود به خود ، یک سیستم مقابله یا مکانیسم دفاعى دارد و طورى طراحى گردیده و عناصرى در آن تعبیه شده است که به محض ورود کوچک‏ترین میکروب موذى و یا هر عامل محرّک خارجى، بلافاصله از خود، عکس‏العمل نشان داده، به دفاع برمى‏خیزد.
گاهى براى مقابله با ویروسهاى قوى باید توان مقابله را بالا برد. لذا با تزریق واکسنها (میکروبهاى ضعیف شده)، بدن ما بر اثر تمرین مقابله با آفتها و آسیبها کم‏کم مقاوم مى‏شود و با بیماریها و ویروسهاى قوى هم به مقابله برمى‏خیزد و سلامت دستگاههاى مختلف بدن را تأمین